در دنیای امروز، سیستم‌های مدیریت محتوا نقش کلیدی در توسعه و مدیریت وب‌سایت‌ها ایفا می‌کنند. جوملا یکی از قدرتمندترین و محبوب‌ترین CMS هاست که به دلیل انعطاف‌پذیری بالا، جامعه‌ی کاربری گسترده و امکانات متنوع، انتخاب بسیاری از کسب‌وکارها و توسعه‌دهندگان محسوب می‌شود. در این مقاله قصد داریم مراحل نصب جوملا روی سیستم‌عامل اوبونتو ۲۰.۰۴ یا ۱۸.۰۴ را به صورت گام به گام و کاملاً عملی توضیح دهیم.
این راهنما فرض را بر این گذاشته است که شما به یک کاربر با دسترسی sudo دسترسی دارید و به مفاهیم پایه‌ای مدیریت لینوکس آشنایی نسبی دارید.
خلاصه مقاله
جوملا یکی از محبوب‌ترین سیستم‌های مدیریت محتواست که با ویژگی‌های پیشرفته و انعطاف‌پذیری بالا، امکان ساخت انواع وب‌سایت‌ها را فراهم می‌کند. نصب جوملا روی اوبونتو نیازمند آماده‌سازی سیستم با نصب LAMP (Linux, Apache, MySQL, PHP) است. برای شروع باید سیستم خود را با دستورهای sudo apt update و sudo apt upgrade به‌روزرسانی کرده و سپس Apache به عنوان وب‌سرور، MySQL به عنوان پایگاه داده و PHP به عنوان زبان برنامه‌نویسی سمت سرور را نصب نمایید.
در ادامه یک پایگاه داده جدید و کاربری مخصوص برای جوملا در محیط MySQL ساخته می‌شود. سپس باید آخرین نسخه جوملا را از سایت رسمی دانلود کرده، فایل‌های آن را استخراج و در دایرکتوری /var/www/html قرار دهید. تنظیم صحیح مالکیت فایل‌ها و مجوزهای دسترسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و باید Apache دسترسی کامل به فایل‌ها داشته باشد.
پس از آماده‌سازی فایل‌ها، نیاز به ایجاد یک Virtual Host جدید برای جوملا دارید که با تنظیم نام دامنه و مستندات وب‌سایت در Apache پیکربندی می‌شود. پس از فعال‌سازی سایت و ماژول rewrite، مرورگر را باز کرده و مراحل نصب گرافیکی جوملا را تکمیل می‌کنید. اطلاعات لازم مانند نام پایگاه داده، کاربر و رمز عبور در این مرحله وارد می‌شود.
در پایان، برای افزایش امنیت سایت باید پوشه installation حذف گردد. با طی این مراحل، جوملای شما آماده بهره‌برداری خواهد بود.
فهرست مطالب
به‌روزرسانی سیستم
در اولین گام باید سیستم‌عامل خود را به‌روز کنید تا مطمئن شوید همه پکیج‌ها و مخازن به آخرین نسخه به‌روزرسانی شده‌اند. برای این منظور دستورات زیر را اجرا کنید:
sudo apt update
sudo apt upgrade -y
پس از اجرای این دستورات، سیستم شما آماده نصب پیش‌نیازهای جوملا خواهد بود.
نصب LAMP (Linux, Apache, MySQL, PHP)
جوملا برای اجرا به محیط LAMP نیاز دارد. در این مرحله باید وب سرور Apache، پایگاه داده MySQL و زبان برنامه‌نویسی PHP را روی سرور نصب کنیم.
نصب Apache
برای نصب Apache کافی است دستور زیر را وارد کنید:
sudo apt install apache2 -y
پس از نصب، سرویس Apache به طور خودکار راه‌اندازی خواهد شد. می‌توانید وضعیت سرویس را بررسی کنید:
sudo systemctl status apache2
اگر Apache در حال اجرا باشد، می‌توانید در مرورگر آدرس IP سرور را وارد کنید و صفحه پیش‌فرض Apache را مشاهده کنید.
نصب MySQL
در مرحله بعد باید پایگاه داده MySQL را نصب کنیم:
sudo apt install mysql-server -y
پس از نصب MySQL، برای بهبود امنیت پایگاه داده و تنظیم رمز عبور root، دستور زیر را اجرا کنید:
sudo mysql_secure_installation
در طول این فرآیند سوالاتی از شما پرسیده می‌شود که پیشنهاد می‌شود برای افزایش امنیت، پاسخ‌های پیش‌فرض را قبول کنید و رمز قوی برای کاربر root تعیین نمایید.
نصب PHP و ماژول‌های مورد نیاز
جوملا نیاز به PHP و برخی ماژول‌های اضافی دارد. برای نصب آنها دستور زیر را وارد کنید:
sudo apt install php libapache2-mod-php php-mysql php-xml php-curl php-zip php-mbstring php-gd php-json php-cli -y
برای اطمینان از نصب صحیح PHP می‌توانید نسخه نصب شده را بررسی کنید:
php -v
جوملا با نسخه‌های PHP 7.4 و بالاتر به خوبی کار می‌کند. بنابراین بررسی نسخه‌ی نصب شده اهمیت زیادی دارد.
ایجاد پایگاه داده برای جوملا
جوملا نیاز به یک پایگاه داده اختصاصی برای ذخیره اطلاعات وب‌سایت دارد. برای این منظور وارد MySQL شوید:
sudo mysql -u root -p
پس از ورود به کنسول MySQL، دستورات زیر را به ترتیب اجرا کنید:
ایجاد پایگاه داده:
CREATE DATABASE joomla_db;
ساخت کاربر جدید:
CREATE USER ‘joomla_user’@’localhost’ IDENTIFIED BY ‘your_password’;
اعطای دسترسی کامل به کاربر روی پایگاه داده:
GRANT ALL PRIVILEGES ON joomla_db.* TO ‘joomla_user’@’localhost’;
FLUSH PRIVILEGES;
EXIT;
در اینجا باید your_password را با یک رمز عبور قوی جایگزین کنید.
دانلود و نصب جوملا
اکنون زمان دانلود آخرین نسخه جوملا از وب‌سایت رسمی است. برای این کار ابتدا ابزارهای wget و unzip را نصب کنید:
sudo apt install wget unzip -y
سپس وارد دایرکتوری روت وب سرور شوید:
cd /var/www/html
با استفاده از wget آخرین نسخه جوملا را دانلود کنید:
sudo wget https://downloads.joomla.org/cms/joomla4/latest/Joomla_4-4.3.1-Stable-Full_Package.zip
پس از دانلود، فایل را استخراج کنید:
sudo unzip Joomla_4-4.3.1-Stable-Full_Package.zip
تمام فایل‌ها و پوشه‌های استخراج شده باید در دایرکتوری /var/www/html/ قرار بگیرند. اگر نیاز بود می‌توانید فایل‌های پیش‌فرض Apache را حذف کنید:
sudo rm index.html
سپس مجدداً مالکیت و مجوزهای دسترسی مناسب را اعمال کنید:
sudo chown -R www-data:www-data /var/www/html/
sudo chmod -R 755 /var/www/html/
پیکربندی Apache برای میزبانی جوملا
برای اینکه بتوانید سایت جوملا را روی سرور اجرا کنید باید یک Virtual Host برای آن تعریف کنید.
یک فایل پیکربندی جدید ایجاد کنید:
sudo nano /etc/apache2/sites-available/joomla.conf
محتوای زیر را در فایل قرار دهید:
<VirtualHost *:80>
ServerAdmin admin@example.com
DocumentRoot /var/www/html
ServerName example.com
ServerAlias www.example.com
<Directory /var/www/html>
Options FollowSymLinks
AllowOverride All
Require all granted
</Directory>
ErrorLog ${APACHE_LOG_DIR}/error.log
CustomLog ${APACHE_LOG_DIR}/access.log combined
</VirtualHost>
نام دامنه‌ی خود را جایگزین example.com کنید.
سپس فایل پیکربندی را فعال کنید و ماژول Rewrite را نیز فعال نمایید:
sudo a2ensite joomla.conf
sudo a2enmod rewrite
sudo systemctl restart apache2
نصب جوملا از طریق مرورگر
اکنون همه چیز برای شروع نصب جوملا آماده است. مرورگر خود را باز کنید و آدرس دامنه یا IP سرور را وارد کنید.
صفحه نصب جوملا باز خواهد شد. در اینجا باید:
- نام سایت خود را وارد کنید.
- اطلاعات کاربر مدیر را تنظیم کنید (نام کاربری، رمز عبور و ایمیل).
- اطلاعات پایگاه داده شامل نام دیتابیس، کاربر و رمز را وارد نمایید.
پس از تکمیل فرم‌ها، بر روی “Next” کلیک کنید و مراحل نصب را کامل نمایید.
حذف پوشه Installation
پس از نصب موفقیت‌آمیز، جوملا از شما می‌خواهد که پوشه installation را حذف کنید.
این کار برای امنیت سایت ضروری است و می‌توانید آن را با دستور زیر انجام دهید:
sudo rm -rf /var/www/html/installation
با این کار، نصب جوملا به پایان می‌رسد و شما می‌توانید وارد بخش مدیریت وب‌سایت شوید.
سخن آخر
نصب جوملا در اوبونتو به عنوان یکی از پرکاربردترین سیستم‌های مدیریت محتوا، فرآیندی ساده اما نیازمند رعایت اصول مشخصی است. در این راهنما مراحل به‌روزرسانی سیستم، نصب پیش‌نیازهای لازم شامل Apache، MySQL و PHP، ساخت پایگاه داده اختصاصی، دانلود و تنظیم صحیح فایل‌های جوملا، پیکربندی وب‌سرور و تکمیل فرآیند نصب از طریق رابط گرافیکی مرورگر به صورت دقیق توضیح داده شد.
اجرای صحیح این مراحل، تضمین می‌کند که یک بستر پایدار، امن و بهینه برای وب‌سایت جوملایی شما فراهم شود. با این حال، توجه به نکات امنیتی پس از نصب مانند حذف پوشه installation، به‌روزرسانی مداوم جوملا و افزونه‌ها، محدودسازی دسترسی به فایل‌های حساس و استفاده از پروتکل‌های ارتباطی امن (HTTPS) برای افزایش سطح امنیت سایت ضروری است.
جوملا به دلیل انعطاف بالا، پشتیبانی گسترده از قالب‌ها و افزونه‌های مختلف و امکان سفارشی‌سازی آسان، انتخابی عالی برای ایجاد وب‌سایت‌های حرفه‌ای است. با نصب و راه‌اندازی اصولی که در این مقاله ارائه شد، شما قادر خواهید بود از قدرت این سیستم مدیریت محتوا به بهترین شکل ممکن بهره ببرید و سایتی امن، پایدار و کارآمد راه‌اندازی کنید.
به خاطر داشته باشید که مدیریت سرور و سیستم مدیریت محتوا، یک فرآیند مداوم است و نیاز به نظارت، بهینه‌سازی و به‌روزرسانی مستمر دارد. بنابراین، پس از راه‌اندازی اولیه، نگهداری منظم سرور و جوملا را فراموش نکنید.
سوالات متداول
۱. چه نسخه‌ای از PHP برای نصب جوملا در اوبونتو توصیه می‌شود؟
نسخه‌های PHP ۷.۴ به بالا برای نصب و اجرای صحیح جوملا ۴ توصیه می‌شوند.
۲. آیا نیاز به ایجاد پایگاه داده جداگانه برای جوملا وجود دارد؟
بله، برای عملکرد صحیح جوملا باید یک دیتابیس اختصاصی با یک کاربر دارای دسترسی کامل ایجاد شود.
۳. پس از نصب جوملا چه اقدام امنیتی ضروری است؟
بلافاصله پس از اتمام نصب، باید پوشه installation را حذف کرد تا از سوءاستفاده احتمالی جلوگیری شود.
۴. اگر در طول نصب با خطا مواجه شدم چه کنم؟
باید دسترسی‌های فایل‌ها، تنظیمات Apache و صحت اطلاعات اتصال پایگاه داده را بررسی کرده و در صورت لزوم لاگ‌های Apache را بررسی کنید.
۵. آیا نیاز به نصب افزونه‌های خاصی پس از نصب جوملا وجود دارد؟
جوملا به صورت پیش‌فرض امکانات بسیاری دارد، اما برای افزایش امنیت، بهینه‌سازی یا توسعه امکانات سایت، نصب افزونه‌های اضافی بسته به نیاز پروژه توصیه می‌شود.